Builenbrand op je land? Tips wat te doen ter voorkoming

In een eerder artikel “Rariteiten in het maïsveld” , gingen we in op een aantal afwijkingen die u kunt tegenkomen in uw maïsveld. Deze keer zullen we builenbrand uitlichten.

Waar komt het vandaan en wanneer manifesteert de schimmel zich?

Builenbrand komt met name voor in droge, warme jaren op percelen waar maïs sterk van droogte te lijden heeft gehad, ondanks dat we de afgelopen weken veel regen hebben gehad, is deze bijzonder ogende schimmel alweer gesignaleerd. Builenbrand of maïsbrand wordt veroorzaakt door de brandschimmel Ustilago maydis die bepaalde delen van de plant aantast. Deze schimmel is met de maïs vanuit Centraal-Amerika de wereld rondgereisd. In Mexico worden de jonge vruchtlichamen van de builenbrand als delicatesse gegeten, ... maar builenbrand hier op ons bord, daar hebben we zo onze twijfels over…

De aantasting ziet men met name in plantendelen waar sprake is van intensieve celdeling en daar waar cellen beschadigd zijn door bijv. weeromstandigheden (bijv. hagel- of windschade) of mechanische schade (schoffelmachine). Vooral dit jaar kregen we tijdens de vegetatieve groeifase te maken met hevige wind en regen. Dit veroorzaakte kleine wondjes aan de sterk groeiende maïsplanten. Opspattende regendruppels kunnen op deze manier de builenbrandsporen aan de wondjes brengen met een mogelijke (en vroege) infectie als gevolg.

Hoe ziet builenbrand eruit?

Na infectie ontstaan grijsachtige gallen, de builen, die zijn omgeven door een vlies. We zien ze met name op de stelen of kolven. Bij builenbrand op de kolf zijn meestal nog korrels zichtbaar. Na verloop van tijd barsten de builen open en komen een groot aantal bruin-zwarte sporen vrij. De sporen kunnen wel 4-5 jaar in de grond overblijven en hun kiemkracht bewaren. Vruchtwisseling kan een oplossing bieden maar je moet wel weten dat de sporen zich ook door de lucht kunnen verplaatsen. De ziekte is niet chemisch te bestrijden. Het beperken van groeistagnaties verkleint wel de kans op aantasting. Denk hierbij aan een goede bodemstructuur en het beregenen van het perceel in droge perioden.

Rassenkeuze bepalend?

Tussen rassen bestaan wel verschillen in resistentie tegen builenbrand.
Syngenta maïsrassen hebben doorgaans een hoge tolerantie tegen builenbrand (zie hieronder resultaten onderzoek PPO 2019).

Zware aantasting heeft zowel gevolgen voor de opbrengst als voor de kwaliteit van de maïs en leidt tot een hogere schimmelbelasting in de kuil en daarmee tot een mindere conservering.

Wat te doen om een aantasting en schade zoveel mogelijk te voorkomen?

• Zorg voor een goede bodemstructuur
• Beregen in droge periodes
• Zaai vrijwel ongevoelige rassen voor builenbrand
• Inventariseer uw percelen, ga op zoek naar de meest aangetaste velden

En wat zijn de consequenties van een aantasting voor opbrengst en kwaliteit?

Voornamelijk aantasting bij besmette kolven heeft zowel gevolgen voor de opbrengst als voor de kwaliteit van de maïs (zie tabel). Uitgaande van een gemiddeld gewas dient men per 10% zwaar aangetaste planten (de kolf vrijwel volledig aangetast) rekening te houden met de volgende verliezen:

• 4% aan drogestofopbrengst
• 5,2% aan VEM-opbrengst
• circa 14 VEM per kg drogestof

De drogestofopbrengst van de kolven daalt sterker dan van het gehele gewas, zodat builenbrandpercelen beter niet voor korrelmaïs of ccm bestemd kunnen worden. Per 10% aangetaste kolven moet men rekening houden met een daling van de kolfopbrengst van ruim 8%. De aantasting kan het beste worden vastgesteld door op meerdere, willekeurig gekozen plaatsen 100 opeenvolgende planten in een rij te beoordelen.

Invloed van builenbrand op opbrengst en kwaliteit van aangetaste maïsplanten

(Uit: Digitaal Handboek snijmaïs: Wageningen UR Livestock Research en het Praktijkonderzoek Plant & Omgeving)

Bron tabel:  van Dijk et al. , 1993 * Zwaar aangetaste kolven.

Wat kun je dan nog wel doen als builenbrand toch toegeslagen heeft?

Overweeg om eventueel: 

• Zeer sterk geïnfecteerde stukken (kolf en plant) in het land niet te hakselen of niet in te kuilen/af te voeren
• Bij veel builenbrand onderaan in de maïsplant, hoger te hakselen bovenlangs de meeste builenbrand

Niet te verwarren met kopbrand

Maïskopbrand is een schimmelvariant die minder vaak voorkomt maar wel veel schadelijker is dan builenbrand. Deze schimmel wordt vaak later in het seizoen opgemerkt. Wij zullen in een volgend nieuwsitem hier aandacht aan besteden. Maïskopbrand komt alleen op de maïskolf voor en kan bij zeer hoge aantastingen schadelijk zijn voor vee (zie hieronder het verschil tussen maïskopbrand en builenbrand).

Op de linkerfoto ziet u builenbrand, rechts is een aantasting met kopbrand te zien.